Barnasáttmálinn - Barnvænt sveitarfélag

Í október 2020 var undirritaður samningur um að innleiða Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna í Garðabæ og verða þannig hluti af verkefninu Barnvæn sveitarfélög. Innleiðingarferlið er unnið í samstarfi við UNICEF á Íslandi og félags- og vinnumálaráðuneytið.  Sjá frétt frá undirritun samningsins. Bæjarstjórn Garðabæjar samþykkti þegar árið 2012 að innleiða Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna í stjórnsýslu og stofnanir Garðabæjar, sjá frétt þar um hér, en með þátttöku í verkefninu Barnvæn sveitarfélög verður þeirri vegferð haldið áfram með formlegri og markvissari hætti.  Skólar í Garðabæ hafa unnið margvísleg verkefni tengd Barnasáttmálunum á undanförnum árum og Flataskóli og Krakkakot, frístundaheimili skólans, hlutu viðurkenningu sem réttindaskólar UNICEF.  

Verkefnið Barnvænt sveitarfélag miðar að því að byggja upp breiðfylkingu sveitarfélaga á Íslandi sem láta sér mannréttindi barna varða, með Barnasáttmálann að leiðarljósi og auknu samstarfi milli ríkis og sveitarfélaga. Hugmyndafræði Barnvænna sveitarfélaga byggir á alþjóðlegu verkefni UNICEF, Child Friendly Cities, en það hefur verið innleitt í hundruðum sveitarfélaga um allan heim. Barnvæn sveitarfélög vinna markvisst að því að uppfylla réttindi barna og UNICEF á Íslandi styður sveitarfélögin í innleiðingu sinni á Barnasáttmálanum. UNICEF á Íslandi er íslensk landsnefnd Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna sem berst fyrir réttindum barna bæði erlendis og á Íslandi.

Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna

Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna varð að lögum árið 1990 en allar þjóðir Sameinuðu þjóðanna – að undanskildum Bandaríkjunum – hafa samþykkt sáttmálann sem samanstendur af 54 greinum um réttindi barna. Barnasáttmálinn var fullgiltur fyrir Íslands hönd árið 1992 en fullgilding hans felur í sér að Ísland er skuldbundið að þjóðarétti til að virða og uppfylla ákvæði sáttmálans. Barnasáttmálinn var lögfestur hér á landi 20. febrúar 2013 og er nú hluti af íslenskri löggjöf. Barnasáttmálinn felur í sér viðurkenningu á því að börn séu sjálfstæðir einstaklingar með fullgild réttindi, óháð réttindum fullorðinna. Barnasáttmálann í heild sinni má finna á vefnum: https://barnasattmali.is

Barnvæn sveitarfélög 

Barnvæn sveitarfélög (e. Child Friendly Cities) eru bæir, borgir eða samfélög sem stýrt er af sveitar- eða bæjarstjórn þar sem markmiðið er að bæta aðstæður barna og tryggja að ávallt sé tekið tillit til réttinda barna s.s. við gerð stefnu, verkefna eða við aðra ákvarðanatöku. Hugmyndafræði barnvænna sveitarfélaga byggir á alþjóðlegu verkefni UNICEF, Child Friendly Cities (CFC) en það hefur verið innleitt í fjölda sveitarfélaga víðsvegar um heim.

Innleiðingarferli Barnasáttmálans í sveitarfélagi er unnið í átta skrefum sem miða að því að virða og uppfylla réttindi barna og tekur ferlið að minnsta kosti tvö ár.  Sjá nánar hér á vef um Barnvæn sveitarfélög.

Innleiðing verkefnisins í Garðabæ

Í lok ársins 2020 var skipaður tólf manna stýrihópur með þátttöku barna og ungmenna, fulltrúum sviða bæjarins og fulltrúum bæjarstjórnar til að hefja innleiðingu verkefnisins í Garðabæ. Innleiðingarferlið er unnið í samstarfi við UNICEF á Íslandi og var áætlað í átta þrepum á 2-3 árum. 

Stýrihópurinn vann að kortlagningu og stöðumati þar sem farið var í greiningu á fyrirliggjandi gögnum um líðan, lífsskilyrði og réttindi barna sem og söfnun gagna sem ekki lágu þegar fyrir.  
Stöðumat stýrihópsins stóð yfir í lotum allt frá 2020 og fram yfir áramót 2023. Stöðumatið inniheldur yfirferð stýrihóps á gátlistum frá UNICEF og er einnig í grunninn þekking hópsins á staðbundnum gögnum um stöðu, heilsu og líðan barna í Garðabæ. Spurningalistar frá UNICEF voru lagðir fyrir börn og starfsmenn til að kanna þekkingu og viðhorf þeirra til Barnasáttmálans. Einnig var unnið með nokkra rýnihópa barna þar sem börnin voru fengin til að skoða samfélag sitt og tjá sig um málefni sem tengjast grunnréttindum barna. Á stöðumatstímabilinu var boðað til ungmennaþings og íþróttaþings stúlkna og niðurstöður þaðan teknar með í matsvinnuna. 

Sjá einnig kafla hér fyrir neðan um aðgerðaáætlun þar sem finna má aðgerðaáætlun Garðabæjar og skýrslu vegna stöðumats. 

Aðgerðaáætlun Garðabæjar vegna innleiðingar á Barnasáttmálanum

Aðgerðaáætlun Garðabæjar vegna innleiðingar á Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna byggir á stöðumati stýrihópsins og samanstendur af 21 aðgerð. Aðgerðirnar eru flokkaðar í 4 þætti er lúta að aukinni fræðslu, breytingum á stjórnsýslu, innleggi og röddum barna og félagslegri virkni. Á stöðumatstímanum og við vinnslu aðgerðaáætlunarinnar var hafist handa við margar aðgerðir og ýmsar áherslubreytingar hafa átt sér stað á grundvelli hugmyndafræði Barnvæns sveitarfélags.

Aðgerðaráætlun Garðabæjar vegna innleiðingar Barnasáttmálans var samþykkt í bæjarstjórn Garðabæjar 3. október 2024. 

Stefnt er að því að að ljúka umræddum aðgerðum og skýrslu varðandi þær og sækjast formlega eftir viðurkenningu sem Barnvænt sveitarfélag haustið 2024.

Aðgerðaáætlun Garðabæjar vegna innleiðingar Barnasáttmálans 2020-2024.

Garðabær: Innleiðing á verkefninu barnvænt sveitarfélag - Kortlagning og stöðumat 2021-2023